Sinds ik werk, inmiddels al weer 20 jaar hoor en lees ik dat het kabinet de ambitie heeft om de ICT bij de Belastingdienst “op orde” te krijgen. En al 20 jaar wordt deze ambitie niet gehaald. Sterker nog, ik krijg meer en meer de indruk dat de ICT van de Belastingdienst steeds minder “op orde” raakt. Ook deze kabinetsperiode wordt er een hernieuwde poging gedaan om over 3 jaar de boel “op orde” te hebben. Een loze belofte of gaat het nu eindelijk eens lukken daar met die ICT bij de Belastingdienst?

Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker

Natuurlijk ben ik voor welke ambitie dan ook om de wereld of in dit geval de Belastingdienst beter te maken. Alleen maar lof voor diegene die daar hun tijd en energie in willen steken. De achterliggende vraag bij ambities, vooral vanuit de overheid is of mijn belastinggeld hier nu goed wordt besteed? Hoe realistisch is het om de ICT van de Belastingdienst voor eens en voor altijd “op orde” te krijgen? Of zijn we op zoek naar een pot met goud aan het einde van de regenboog? Vooralsnog is de ambitie van de Belastingdienst: “Leuker kunnen we het niet maken, wel makkelijker” in ieder geval voor de helft succesvol gebleken.

De oorzaak achter de problemen bij de Belastingdienst

De ICT van de Belastingdienst is een eenvoudig slachtoffer. Er zijn ontelbaar veel rapporten geschreven die haarfijn uitleggen waar het mis is gegaan en hoe van daaruit de boel weer “op orde” kan worden gebracht. Ik ben alleen van mening dat de “wanorde” bij de Belastingdienst slechts gedeeltelijk zijn oorzaak vindt in de ICT. En wanneer de oplossing enkel gericht is op het “op orde” krijgen van ICT dan zou ik liever zien dat mijn belastinggeld ergens anders aan wordt besteed.

Complexe Wetgeving leidt tot Complexe ICT

De Belastingdienst en dit geldt voor veel meer organisaties is inmiddels een ICT bedrijf geworden. Digitaal is het nieuwe normaal. Digitalisering, ingevuld door ICT bepaald in hoeverre een organisatie succesvol is of in de toekomst gaat zijn. Thema’s als integratie, veiligheid en data waar 20 jaar geleden nog nauwelijks over werd gesproken zijn ineens cruciale pijlers in de strategie van elke organisatie. Deze thema’s samen met de alsmaar toenemende digitaliseringsbehoefte zorgt ervoor dat de complexiteit van het ICT landschap in organisaties in snel tempo toeneemt. En terwijl de complexiteit toeneemt neemt de flexibiliteit, betrouwbaarheid, veiligheid en voorspelbaarheid af.

Alsof dit nog niet voldoende is wordt de toenemende complexiteit versterkt door onze omgeving die vaak redenerend vanuit een klant/leveranciersmodel wil dat ICT zich aanpast . “ICT moet het gewoon doen” is nog vaak het uitgangspunt. Resultaat van deze eenzijdige benadering is dat bijvoorbeeld nieuwe wetgeving niet aansluit op ICT. Door het ICT perspectief niet of onvoldoende mee te nemen ontstaan er complexe oplossingen voor complexe vraagstukken. Vervolgens zijn we verbaasd dat vanuit dat model de ICT niet “op orde” valt te krijgen.

Complexe vraag x Complexe ICT = Complex² bedrijfsvoering

ICT als drijvende kracht achter verandering

Om een veilig, betrouwbaar en flexibel ICT landschap neer te zetten en vooral ook te houden is complexiteitsreductie doorslaggevend. Hiervoor dient ICT de drijvende kracht te zijn achter de manier waarop organisaties (en dus ook overheden) zijn ingericht. Dit principe, ook wel digitale transformatie genoemd vereist een enorme mindshift ten opzicht van het klant/leveranciers model eerder in dit artikel.

ICT als drijvende kracht betekent dat ICT bepalend is voor manier waarop een organisatie werkt en niet andersom. Het is dus NIET de bedoeling om wat je doet op dezelfde manier te blijven doen maar dan met digitale middelen. Het is WEL de bedoeling dat je op basis van digitale middelen bepaald hoe je een vraagstuk gaat oplossen of hoe je een bepaalde propositie in de markt zet. ICT is niet volgend maar leidend. Een echte mindshift voor veel organisaties die ICT nog steeds zien als een probleem dossier, of simpelweg iets wat het gewoon moet doen.

Digitale Transformatie

Digitale transformatie betekent dat je ICT inzet om je organisatie anders in te richten en niet om te doen wat je altijd deed maar dan digitaal. Bijvoorbeeld bij Caterpillar die A.I. en IoT-sensoren inzet om onderhoudsmomenten te voorspellen. De organisatie analyseert informatie afkomstig uit miljarden IoT-sensoren en gebruikt deze data om de levensduur van machines te verbeteren.

Caterpiller is ook nog eens een interessant voorbeeld omdat meestal Uber, AIRBNB en Tesla worden genoemd, de zogenaamde startups of greenfield organisaties. Een andere manier van omgaan met ICT ontstaat niet door mensen die al jaren bij hetzelfde bedrijf op dezelfde manier werken. Kijk maar naar het elektrisch rijden dat kwam pas echt in een stroomversnelling door Tesla en niet vanuit General Motors of zelfs Toyota.

Technologische vooruitgang is leidend voor organisatorische ontwikkeling.

Niet het “op orde” brengen van het ICT landschap maar een andere manier waarop ICT ingezet wordt bij het uitvoeren van de taken van de Belastingdienst gaat daadwerkelijk de ambities van het kabinet verder helpen. Organisaties moeten leren om zich aan te passen aan beschikbare technologie en niet de technologie aan te passen aan de organisatie. Pas dan heb ik vertrouwen in het “op orde” krijgen van de ICT bij de belastingdienst.