Wat is de overeenkomst tussen verrassingen en beslissingen? Je wordt van beide alleen maar blij als ze ook daadwerkelijk in je voordeel uitvallen. De loterij winnen is leuk, horen dat de langverwachte promotie toch naar je collega is gegaan is gevoelsmatig toch een stuk minder. Hetzelfde geldt voor beslissingen, het verschil is alleen dat verrassingen je overkomen en beslissingen daar heb je invloed op. Die invloed gebruiken we om beslissingen te nemen waarvan we denken dat deze in ons voordeel uitvallen en om alle andere beslissingen te ontwijken. Het gevolg van deze besluiteloosheid? Organisaties worden richtingloze olietankers waarin het bewaken van de status quo belangrijker wordt gevonden dan het uitzetten van een duidelijke koers.

Gaan we links, rechts of toch rechtdoor?

Uit onderzoek blijkt dat we graag beslissingen nemen wanneer dit in ons voordeel lijkt te zijn en dat we beslissingen ontwijken in alle andere situaties. Ontwijken kan op veel manieren: het keuze moment wordt uitgesteld, we delegeren de keuze, vragen iemand buiten de organisatie voor ons te kiezen of komen na lang wikken en wegen met een onduidelijk compromis. Zolang we niet zeker zijn dat de uitkomst van de keuze in ons voordeel gaat uitvallen doen we echt alles om maar niet te hoeven beslissen.

Onzekerheid

Onzekerheid speelt hierin een belangrijke rol. Wat is het gevolg van de keuze die ik maak.. of liever wat voor gevolgen heeft het voor mij? Bestond er maar een glazen bol waarmee we direct de gevolgen kunnen zien. Een bijkomend effect is dat hoe verder iemand van de werkvloer af staat des te complexer het wordt om het gevolg van een beslissing te doorzien. Iets wat op de werkvloer een no brainer is kan door bestuurders worden ervaren als complex en zal negatieve gevolgen hebben voor de doorlooptijd en het resultaat. Vandaar ook de noodzaak van zelfsturing op de werkvloer.

Informatie als sleutel tot succesvol kiezen​​​​​

Als oplossing van het nemen van ​​​​​betere beslissingen wordt vaak gekeken naar de rol van (stuur)informatie. Vanuit de ratio een logische gedachte en alhoewel informatie zeker helpt wordt de waarde hiervan bij het maken van beslissingen enorm overschat. Er is aangetoond dat in kennisintensieve complexe organisaties meer informatie niet direct leidt tot betere beslissingen. Anders gesteld: er is geen lineair verband tussen meer informatie en het maken van betere beslissingen of het stellen van de juiste diagnose. Let op, hier komt de valkuil!! Er is daarentegen wel een direct verband tussen meer informatie en het vertrouwen dat we hebben in de gemaakte beslissing.

Onderbuikgevoel

Bij een gebrek aan informatie en wanneer het gevolg van een keuze vanwege de complexiteit van onze organisatie maar moeilijk valt te begrijpen gaan we vertrouwen op het onderbuikgevoel, ons onderbewustzijn. Vaak denken we een rationele beslissing te hebben genomen terwijl het daadwerkelijk een intuïtief besluit is. Niks mis mee denk je dan.. nou het blijkt dat ons onderbewustzijn een aantal bijzondere eigenschappen heeft. Er zijn nogal wat veel voorkomende cognitieve vooroordelen die ons onbewust beslissingen doen maken die we – als we er écht rationeel over zouden (kunnen) nadenken misschien nooit zouden nemen. Mocht je dit interessant vinden verdiep je dan eens in het werk van Kahneman.

Cultuur

Naast onzekerheid, informatie en het onderbewustzijn is ook de cultuur van een organisatie sterk van invloed op onze beslissingen. Wat als ik een verkeerde keuze maak? Des te groter de gevolgen van een keuze kunnen hebben op je carrière des te meer geneigd zijn we om keuzes uit te stellen. In een “Fouten maken is bij ons niet toegestaan!” cultuur wordt besturen vaak een politiek spel waarbinnen consensus en machtsposities belangrijker worden dan het maken van beslissingen. Als: “Wat voor impact heeft het nemen van deze keuze op mijn positie in deze organisatie?” je drijft dan is richting geven aan een organisatie onmogelijk.

Begrip

Ik zou willen afsluiten met begrip: Ik begrijp dat het in een steeds sneller bewegende wereld ontzettend moeilijk is om duidelijke keuzes te maken. Een complexe organisatie in een nog vele malen complexere omgeving is nou niet het ideale klimaat voor weloverwogen logische(oorzaak/gevolg) keuzes. Maar aan de andere kant is het wel belangrijk dat er richting wordt gegeven. Dit zorgt voor focus, wat doen we wel en wat niet en zingeving, het waarom achter het werk in organisaties. Eigenschappen die alleen maar belangrijker worden de komende jaren. Beslis en geef richting. Soms vallen keuzes goed uit en soms niet, accepteer dat je dit vaak niet van te voren weet. Stap over je eigen onzekerheid, leer wie je kan raadplegen, welke informatie relevant is, beslis en stuur van daaruit bij. Je organisatie zal je hier dankbaar voor zijn.